Przyczyny refluksu

GERD to stan charakteryzujący się patologicznym, czyli nieprawidłowym cofaniem się treści żołądkowej do przełyku, która przełamując tzw. barierę tolerancji podrażnia błonę śluzową przełyku przyczyniając się do wielu dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, w tym zgagi. Zarzucacie treści żołądkowej może mieć także charakter fizjologiczny, o ile nie jest przyczyną uszkodzenia błony śluzowej przełyku i nie powoduje objawów wpływających na obniżenie jakość i komfortu życia.

U podstaw GERD leży nieprawidłowe funkcjonowanie dolnego zwieracza przełyku, który znajduje się w miejscu połączenia przełyku i żołądka. W prawidłowych warunkach jest on rodzajem bariery między niskim ciśnieniem charakterystycznym dla przełyku, a wysokim ciśnieniem, które panuje w żołądku. Podczas przełykania pokarmów następuje rozluźnienie zwieracza, ułatwiające przesuwanie się treści pokarmowej, a po nim ponownie dochodzi do zacisku. Ma to zapobiegać cofaniu się do przełyku treści żołądkowej. Istotnym czynnikiem chroniącym przed refluksem jest również prawidłowe napięcie i motoryka dolnego odcinka przełyku. W przypadku, gdy wspomniane mechanizmy nie działają prawidłowo dochodzi do rozwoju choroby refluksowej. Do innych przyczyn refluksu zalicza się spowolnione opróżnianie żołądka, przepuklina rozworu przełykowego przepony czy zaburzenia kurczliwości przełyku i żołądka. Warto zaznaczyć także, że nadwaga i otyłość,  szczególnie otyłość brzuszna są istotnym czynnikiem ryzyka wystąpienia choroby refluksowej.

Najbardziej charakterystycznym objawem choroby refluksowej przełyku jest zgaga, określana jako odczucie palenia lub pieczenia w przełyku. Przyczyną zgagi jest drażniące działanie kwaśnej treści żołądkowej lub żółci na błonę śluzową przełyku. Negatywny wpływ ma także rozciąganie przełyku przez pokarmy lub tworzący się gaz. Do innych objawów występujących w refluksie zaliczamy:

Rozpoznanie choroby refluksowej jest poprzedzone gastroskopią oraz biopsją (pobranie fragmentu tkanek do badania) błony śluzowej, a także pH-metrią przełyku, czyli pomiarem poziomu kwaśności w dolnej części przełyku, przeprowadzaną za pomocą specjalnej sondy zakładanej przez nos. To ostatnie badanie pozwala na określenie z jakim rodzajem refluksu mamy do czynienia (kwaśnym czy alkalicznym). Innym badaniem, jednak o mniejszej wartości diagnostycznej, jest badanie rentgenowskie przełyku, polegające na wykonaniu zdjęć rentgenowskich po wypiciu przez pacjenta kontrastu (papki barytowej). Natomiast badaniem pomocniczym, które pomaga w ocenie ciśnienia dolnego zwieracza przełyku, jest manometria przełykowa.

Podstawą leczenia choroby refluksowej jest przyjmowanie leków hamujących wydzielanie kwasu solnego. Jest to grupa leków występująca pod wspólną nazwą inhibitory pompy protonowej (PPI, proton pomp inhibitors). Stosuje się także, choć nieco rzadziej, blokery receptora histaminowego (H2-blokery). Obie wymienione grupy leków wpływają na osłabienie kwaśności treści żołądkowej, dzięki czemu błona śluzowa przełyku jest mniej narażona na czynnik drażniący. Złagodzeniu ulegają również uciążliwe objawy takie jak zgaga, uczucie pełności, wzdęcia czy gorsze ogólne samopoczucie. Szczególnie korzystne rezultaty uzyskuje się w trakcie stosowania wspomnianych inhibitorów pompy protonowej, które są lekami pierwszego wyboru, oznacza to, że na ich zastosowanie lekarze (o ile brak jest przeciwskazań) decydują się w pierwszej kolejności. Leki te charakteryzują się dużą skutecznością już na początku leczenia i powodują szybkie ustępowanie objawów. W przypadku łagodnego przebiegu choroby oraz w trakcie leczenia podtrzymującego stosowane są niekiedy H2-blokery. Inną grupą leków są związki magnezu i glinu, działające alkalizująco, czyli leki, które powodują zobojętnienie kwaśnej treści żołądkowej. Można je stosować doraźnie. W leczeniu choroby refluksowej stosowana jest również grupa leków, które przylegając do błony śluzowej działa na nią osłaniająco. Leki te również mogą być zażywane doraźnie. Do tej grupy należą: sukralfat i kwas alginowy. W leczeniu uzupełniającym stosuje się u części pacjentów, dodatkowo leki prokinetyczne. Działają one normalizująco na perystaltykę przełyku i żołądka co zapobiega cofaniu się treści pokarmowej do przełyku. W wyjątkowych przypadkach, kiedy leczenie zachowawcze nie przynosi efektów, a dolegliwości znacznie pogarszają jakość życia pacjenta, stosuje się leczenie operacyjne.