Refluks żołądkowo-przełykowy to choroba, która charakteryzuje się cofaniem treści żołądkowej do przełyku i wynika z nieprawidłowego działania mięśnia dolnego zwieracza przełyku. Na jej pojawienie się wpływają nie tylko nieprawidłowości związane z funkcjonowaniem górnego odcinka przewodu pokarmowego, ale także czynniki środowiskowe takie jak: nadmierna masa ciała, stres, palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, nadwaga, otyłość, brak aktywności fizycznej i nieprawidłowa dieta.
Dlaczego dieta w refluksie jest taka ważna?
Celem leczenia żywieniowego w chorobie refluksowej jest dostarczenie wszystkich niezbędnych składników odżywczych, poprawa jakości życia oraz zapobieganie postępowi choroby i pojawieniu się powikłań.
Przy prawidłowo zbilansowanej diecie zawierającej odpowiednie proporcje białka, tłuszczu i węglowodanów oraz wyeliminowaniu produktów nasilających objawy możliwe jest zmniejszenie liczby okresów zaostrzeń, poprawa ogólnego samopoczucia i komfortu życia. Wpływa to korzystnie na funkcjonowanie chorego w środowisku zawodowym i towarzyskim. Natomiast niestosowanie się do zaleceń żywieniowych bezpośrednio przekłada się na pogorszenie samopoczucia i obniżenie nastroju, utrudniając wykonywanie codziennych obowiązków. Odpowiednio skomponowany plan żywieniowy nie tylko pozwala na normalne funkcjonowanie, ale również może przyczynić się do zahamowania rozwoju choroby lub, co więcej, do cofania się zmian zapalnych.
Zasady żywienia w chorobie refluksowej
Podstawą leczenia żywieniowego w refluksie jest prawidłowo zbilansowana dieta, uwzględniająca indywidualne zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze, które są zależne od wzrostu, masy cała, wieku, płci czy poziomu aktywności fizycznej. Zapotrzebowanie na energię i składniki pokarmowe jest takie samo jak u osób zdrowych. Ograniczenia kaloryczne stosuje się wyłącznie u osób z nadwagą lub otyłością. Natomiast decyzja o tym czy konkretny produkt należy wyeliminować czy jedynie ograniczyć zależy od jego wpływu na nasilenie dolegliwości i indywidualnej reakcji chorego.
Zalecania żywieniowe w refluksie obejmują 5-6 niewielkich posiłków w ciągu dnia, najlepiej gotowanych na parze, spożywanych powoli i w spokoju w regularnych odstępach czasu. Należy unikać bardzo obfitych i ciężkostrawnych potraw, które prowadzą do pogorszenia samopoczucia i postępu choroby. Zbyt szybkie jedzenie wiąże się z połykaniem dużych ilości powietrza, doprowadzając do wzrostu ciśnienia wewnątrzbrzusznego i nasilenia dolegliwości. Podczas posiłków należy unikać popijania ich zbyt dużą ilością płynów, które dodatkowo zwiększają objętość żołądka. Po jedzeniu, przez minimum 2 godziny nie powinno się przyjmować pozycji leżącej, wykonywać skłonów, ani ćwiczeń fizycznych. Ostatni posiłek należy zjeść ok. 2-3 godziny przed udaniem się na spoczynek. Warto również zadbać, aby produkty wchodzące w skład potraw miały miękką konsystencję. Dzięki temu ograniczymy konieczność gryzienia oraz żucia zmniejszając jednocześnie pobudzanie wydzielania soku żołądkowego. Jeżeli podczas jedzenia pojawiają się problemy z przełykaniem należy zadbać o zmianę konsystencji posiłków na papkowatą. Komponując posiłki należy wybierać wyłącznie świeże produkty dbając o ich wysoką jakość. Dodawane przyprawy powinny być łagodne i stosowane w umiarkowanej ilości.
W przypadku nasilenia objawów zgagi pomocne może być spożywanie mleka krowiego, które ma działanie neutralizujące na kwaśną treść w przełyku.
Produkty nasilające refluks
Osoby chorujące na refluks, w celu poprawy samopoczucia i zatrzymania postępu choroby, powinny dokonać dość dużych zmian w dotychczasowym sposobie odżywiania. Dieta w chorobie refluksowej wiąże się ze znacznym ograniczeniem produktów, które dotąd były spożywane na co dzień. Zalicza się do nich produkty tłuste, słodkie, ostro przyprawione, marynowane, kwaśne, a także napoje gazowane, owoce cytrusowe, soki owocowe, sok pomidorowy, kawę, herbatę czy kakao. Unikać należy również mięsa smażonego, boczku, karkówki, pasztetów, baraniny, tłustych wędlin, konserw, tłustego nabiału, zasmażek, wywarów mięsnych, kaszy gryczanej, makaronu razowego, pieczywa razowego, pieczywa typu pumpernikiel, strączków, papryki i warzyw kapustnych. Wspomniane produkty bardzo często wchodzą w skład ulubionych dań oraz ciast i deserów. Możliwa jest jednak taka modyfikacja, aby dieta nie tylko wspierała leczenie farmakologiczne, ale także była smaczna. Nie powinno się również spożywać potraw zimnych i zbyt ciepłych, które dodatkowo podrażniałyby błonę śluzową przełyku. Bardzo ważne jest unikanie substancji, które powodują obniżające ciśnienie dolnego zwieracza przełyku. Zaliczają się do nich metyloksantyny będące składnikiem kawy, kakao, herbaty, mięty i alkoholu (szczególnie piwa). Ograniczać należy również tłuszcze, szparagi, cebulę i czosnek, które wpływają na nadmierną relaksację (rozluźnienie) dolnego zwieracza przełyku.
Jak jeszcze możemy sobie pomóc w złagodzeniu objawów choroby?
Wraz z wprowadzeniem leczenia farmakologicznego i żywieniowego należy także zadbać o modyfikację stylu życia. Dotyczy ona unormowania masy ciała, unikania sytuacji stresowych, zadbania o odpowiedni wypoczynek. Spać należy z uniesioną górną częścią tułowia, co ułatwia usuwanie z przełyku kwaśnej treści żołądkowej podczas snu. Wskazana jest umiarkowana aktywność fizyczna. Regularny ruch wzmacnia przeponę i korzystnie wpływa na pracę dolnego zwieracza przełyku. Zaleca się także rezygnację z noszenia obcisłej odzieży i ściskających pasków, które powodują wzrost ciśnienia w jamie brzusznej i wpływają na nasilenie dolegliwości.
