Znaczenie mikrobioty jelitowej

Przewód pokarmowy człowieka jest zasiedlony przez miliony mikroorganizmów, do których zalicza się bakterie, wirusy, archeony i eukariota. Noszą one wspólną nazwę określaną jako mikrobiota jelitowa. Mikrobiota znajduje się również w drogach oddechowych, moczowych, rodnych, a także na skórze i włosach człowieka. W jelitach człowieka znajduje się ponad 1000 bakterii, co stanowi od 1 do 3 kg ogólnej masy ciała. W trakcie trwania życia człowieka w mikrobiocie jelitowej następują stałe przemiany, a kształtowanie się jej składu ma swój początek już w życiu płodowym i podczas porodu. Dalsze zmiany są zależne od sposobu karmienia dziecka i składu jego diety w kolejnych latach życia. Zawartość mikrobioty adaptuje się do ciągłych  zmian warunków środowiskowych, co sprzyja zachowania homeostazy (równowagi) organizmu. Warto również zaznaczyć, że mikrobiota jelitowa, podobnie jak linie papilarne, u każdego człowieka jest inna.

Bardzo istotna jest rola mikrobioty jelitowej w procesie trawienia i dostarczania energii z pożywienia. Mikrobiota odpowiada za fermentację niestrawionych składników pokarmowych, a także produkowanie w nabłonku jelitowym śluzu, który ma działanie ochronne. Stanowi źródło wielu enzymów koniecznych do prawidłowego przebiegu metabolizmu oraz dojrzewania i pracy układu nerwowego i immunologicznego. W przebiegu procesu fermentacji niestrawione resztki pokarmowe są rozkładane przez bakterie jelitowe. Powstają wówczas krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, które mają działanie przeciwzapalne, wpływając bardzo korzystnie na nabłonek jelitowy i motorykę jelit. Mikrobiota jelitowa uczestniczy także w syntezie i metabolizmie witamin B1, B6, B12, kwasu foliowego oraz witaminy K. Przyczynia się do wzrostu przyswajalności sodu, potasu, wapnia i magnezu oraz pośrednio wpływa na trawienie lipidów. Rozkłada złuszczone komórki nabłonkowe, składniki żółci i niektóre leki. Kolejną bardzo ważną funkcją mikrobioty jelitowej jest ochrona tkanek i narządów przed bakteriami chorobotwórczymi. Część bakterii wchodzących w skład mikrobioty wydziela substancje (mucyny), które chronią barierę jelitową przed niekorzystnym działaniem toksyn i czynników chorobotwórczych, zapobiegając ich przedostawaniu się do wątroby i układu krążenia. O korzystnej roli mikrobioty jelitowej decyduje jej skład. Jeżeli w znaczącej przewadze znajdują się drobnoustroje wspomagające prawidłowy metabolizm mówimy o stanie eubiozy (równowagi), który jest optymalny dla funkcjonowania naszego organizmu.

Nieprawidłowy skład mikrobioty jelitowej wpływa na powstawanie chorób przewlekłych oraz wielu chorób zakaźnych. Stres, nieodpowiednia dieta, siedzący tryb życia, używki i leki niekorzystnie oddziałują na jej ekosystem, doprowadzając do zaburzenia równowagi. Stan ten określany jest jako dysbioza i może stać się przyczyną nadmiernej aktywacji układu immunologicznego. Dochodzi wówczas do upośledzenia czynności bariery jelitowej, przewlekłego stanu zapalnego, a także oporności tkanek na działanie insuliny. Konsekwencją tych nieprawidłowości jest rozwój chorób mających podłoże metaboliczne (niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby, cukrzyca typu 2, otyłość). W takiej sytuacji konieczne jest wdrożenie działań zapobiegawczych i leczniczych, które mają na celu ochronę i modulację mikrobioty jelitowej. Bardzo ważne jest również zadbanie o prawidłową masę ciała. Zarówno nadwaga, jak i otyłość sprzyjają niekorzystnym zmianom w składzie mikrobioty jelitowej.

Dbając o prawidłowy skład mikrobioty jelitowej należy zwrócić szczególną uwagę na takie czynniki jak prawidłowa i różnorodna dieta obfitująca w warzywa, owoce, rośliny strączkowe oraz produkty fermentowane, zawierające korzystne bakterie probiotyczne. Należy pamiętać o właściwym nawadnianiu organizmu, odpowiedniej ilości i jakości snu, regularnej aktywności fizycznej oraz eliminowaniu stresu i używek.